Eindelijk weer broedsucces voor de weidevogels in Nederweert
Vorig jaar was al een klein lichtpuntje, na al die droge zomers sinds 2018. Er kwamen toen eindelijk weer wat weidevogelskuikens groot in Nederweert, waaronder zelfs 3 jonge grutto’s! Dat was hoopgevend. Dit voorjaar ging het nóg beter. Het weidevogelseizoen begon al goed, met zeer natte landbouwpercelen door de vele neerslag afgelopen winter. Maar ook daarna bleef het nat. Boeren konden het land gewoon niet op.
Nat weer en onbewerkte percelen, ideaal voor de weidevogels
Veel percelen bleven onbewerkt tot diep in het voorjaar. Soms zelfs tot in juni. Dit gaf onze weidevogels een lange en welkome adempauze.
Markeren van kievitsnesten achteraf niet nodig!
Veel kievitsnesten hadden we – achteraf gezien – niet hoeven markeren. Op de onbegaanbare percelen werden de broedende kieviten toch niet gestoord. We registreerden 133 kievitparen. Minstens 38 nesten zijn uitgekomen, en we zagen minstens 24 vliegvlugge jongen. Maar er zijn ongetwijfeld meer nesten uitgekomen.
Veel percelen zijn we niet eens opgegaan omdat vanwege de waterplassen duidelijk was dat daar toch nog wekenlang niet op gewerkt kon worden. En weidevogelnesten volledig met rust laten is natuurlijk het allerbeste. Elk nestbezoek is immers een verstoring. Omdat het zo nat bleef, besloten we in de loop van het voorjaar alleen nesten te markeren op percelen die naar verwachting spoedig bewerkt zouden worden.
foto: Percelen bleven langdurig onbewerkt door extreme regenval. Een welkome adempauze voor de weidevogels. Een veilige nestplek, én prachtig kuikenhabitat.
Meer dan 24 kievitkuikens groot geworden
De langdurig braakliggende percelen met spontane begroeiing vormden naast een veilige broedplek ook nog eens een ideaal kuikenhabitat. Er was dekking en voedsel volop. Er zijn vermoedelijk (veel) meer dan 24 kievitkuikens groot geworden in Nederweert. We zagen flinke groepen jonge vliegvlugge kieviten in het Mussenbaangebied langs de Peel. Maar je weet niet waar al die jongen vandaan zijn gekomen. Ze kunnen ook vanuit naburige gebieden naar de plas/dras in de Peel zijn getrokken.
Minder muizen kan oorzaak zijn voor minder groot broedsucces
Eerlijk gezegd hadden we gezien de optimale omstandigheden voor weidevogels een nóg groter broedsucces verwacht. Maar waarschijnlijk heeft de lage muizenstand extra predatiedruk op boerenlandvogels veroorzaakt. Op de extreem natte percelen konden muizen niet overleven. Dus predatoren moesten op zoek naar iets anders.
Spectaculair resultaat bij de grutto’s
Door de slechte broedresultaten tijdens de droge jaren hadden we in Nederweert helaas weer één gruttobroedpaar minder dan vorig jaar. Slechts 4 paartjes resteerden langs de Peel. Die huisden gelukkig wel allemaal in de weidevogelpercelen van onze ‘gruttokoning’ Henk Aarts. Dit natuurinclusieve melkveebedrijf zit vlak tegen de plas/dras in het Mussenbaangebied langs de Peel. Bijna al het gras van Henk zit hier in het ANLb. Drie van de 4 gruttoparen hebben in deze weidevogelpercelen met maaidatum na 1 juli, succesvol gebroed, én uiteindelijk minstens 5 jongen vliegvlug gekregen. En er waren nog 2 andere jongen die we tot minstens 20 dagen oud hebben kunnen volgen. Hopelijk hebben die het ook gehaald.
Foto: Vier van de 5 vliegvlugge jonge grutto’s in de plas/dras langs de Peel. foto Willy Ramaekers.
Spectaculair resultaat ondanks de grote kans dat roofdieren toeslaan.
Zonder meer een spectaculair resultaat. Zeker gezien de hoge predatiedruk. De onafzienbare zee met lang gras in juni bij Henk op het bedrijf, in combinatie met de plas/dras in de Mussenbaan blijkt voldoende veiligheid tegen predatie te bieden.
Zie ook deze Youtube video over de inspanningen van Henk en Cecile voor de weidevogels. agrarisch natuurbeheer op melkveebedrijf Koe & Koe.
Minstens vier vliegvlugge wulpjongen
Ook bij de wulpen bescheiden succes. Totaal 12 paar wulpen in Nederweert waarvan er 5 een nest hebben uitgebroed. Dit heeft minstens 4 vliegvlugge jongen opgeleverd. Er was nog een zesde nest in Nederweert dat succesvol leek maar helaas zijn de jongen tijdens het uitkomen gestorven. Het nest lag op een erg nat grasperceel. Mogelijk werd dit de uitkomende jongen fataal.
Op ‘Natuurkanaal’ van natuurfilmer Jan van der Heijden staat een prachtig filmpje van een Ospelse wulpfamilie met 3 jongen. In dit filmpje kun je ook mooi zien dat er op de onbewerkte percelen zelfs in juni nog water staat in de diepe geulen die door de moeizame oogst van vorig jaar zijn ontstaan.
Scholekster blijft zorgenkindje
De scholeksters hebben net als vorig jaar slechts 2 jongen groot gekregen. Opnieuw in de bebouwde omgeving. Totaal 9 paren in Nederweert maar helaas mislukken alle broedgevallen op het boerenland.
Zenderonderzoek patrijs Ospel, slecht resultaat in 2024
Zo goed als het ging met de weidevogels, zo slecht ging het met de patrijzen. Was het broedsucces vorig jaar al niet om over naar huis te schrijven. Dit jaar was, met stip, het slechtste sinds de start van onze monitoring in 2014. Slechts 29 jongen hebben we geteld bij de 37 broedparen in het Ospelse onderzoeksgebied van 2.500 hectare.
foto: Twee van de slechts 29 getelde jonge patrijzen in Ospel. Gelukkig wel allebei jonge hennen.
Droog of natte omstandigheden?
Een nat voorjaar is prima voor weidevogels maar voor patrijzen kan het niet droog genoeg zijn. Dat hebben de afgelopen droge jaren wel bewezen. In 2020 piekte de Ospelse broedpopulatie met 75 broedparen. Helaas zijn we nu weer afgezakt naar 37 broedparen. Omdat we in Ospel nu twee slechte broedseizoenen achter elkaar gehad hebben, is de haan-hen verhouding behoorlijk scheef komen te liggen.
Geen vogelsoort legt zoveel eieren als een patrijs.
Bij patrijzen broedt alleen de hen. Broedende hennen sneuvelen vaak door maaien of predatie. Dit hennenverlies wordt normaal gesproken gecompenseerd door een hoge jongenproductie. Geen vogelsoort legt zoveel eieren als een patrijs. Gemiddeld 15, maar 20 is geen uitzondering.
Vergrijzing
Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld een weidevogel als de wulp, die maar 3 of 4 eieren legt en jaarlijks weinig jongen grootbrengt. De oudste wulp in NL (en Europa) werd net geen 35 jaar. Dat verklaart waarom weidevogels als wulp, grutto en scholekster zich met een beperkt aantal uitvliegende jongen kunnen handhaven. Hoewel de Nederlandse weidevogelpopulatie ontegenzeglijk aan het vergrijzen is. Jarenlang geen enkel jong groot krijgen gaat zich ook bij langlevende soorten wreken.
Een oude patrijs
Maar terug naar de patrijzen. In het Ospels zenderonderzoek is de oudste patrijs tot nu toe, een haan, 4 jaar en 4 maanden oud geworden. Op de tweede plaats ook een haan, die net geen 4 jaar is geworden. En op de derde plaats een hen die 3 jaar en 7 maanden oud werd. Bij nummer 2 en 3 moet overigens aangetekend worden dat dit hun mininale leeftijd betreft. Toen we deze vogels vingen stelden we vast dat het geen jongen van het voorgaande broedseizoen waren. Dus ze waren minstens een jaar eerder uit het ei gekropen. Of nog eerder…
Dit zijn respectabele leeftijden voor patrijzen, overeenkomend met de maximale leeftijden die in andere Europese onderzoeken zijn vastgesteld. Uit onze langjarige monitoring bleek ook dat de kans dat een patrijs na een 1 jaar nog leeft in Ospel 29% is. En ook dit cijfer komt overeen met onderzoeken elders.
Nieuwe aanwas blijft moeilijk
Helaas hebben we in Ospel nu dus twee jaar op rij nauwelijks aanwas van jonge hennen. In november 2024 leefden er slechts 73 patrijzen in Ospel. We mogen in onze handen knijpen als dit volgend voorjaar nog 25 tot 30 koppels oplevert. Maar dan zullen er niet teveel patrijzen meer moeten sneuvelen komende winter. En er zullen dan in het voorjaar wel wat hennen vanuit de directe omgeving onze kant op moeten komen vliegen.
Nieuwsbrief Team Patrijs Limburg’
Deze maand met de resultaten van alle Limburgse patrijzenkerngebieden met ANLb.
Wie graag een totaaloverzicht wil van de kennis die het patrijzenonderzoek in Ospel de afgelopen jaren heeft opgeleverd verwijzen we graag door naar het Kennisuur Patrijs bij BoerenNatuur van augustus jl.
Auteur: Willem Maris
Team weidevogelbeschermers Frans Boonen, Peter Feijen, Cor Uijtewaal en Frank van de Kemp
en de patrijzentellers van WBE De Groote Peel
